Bursa dhe Tregtimi në Bursë
Nëse ju pëlqen ideja për të investuar në Ofertë Publike Fillestare (IPO), por nuk jeni i sigurt nga të filloni, pse të mos i lejoni ekspertët ta bëjnë atë për ju?
Bursa ka nevojë për frymë të re për të lulëzuar dhe për të qenë vendi i fituesve të së nesërmes. Kur një kompani liston për herë të parë aksionet e saj në një bursë ajo njihet si një Ofertë Fillestare Publike, ose ‘IPO’. Kjo është mundësia e parë për publikun për të investuar në këto aksione – por jo e vetmja.
Para se të listohen dhe tregtohen në një bursë, aksionet e një kompanie janë zakonisht në duart e aksionerëve themelues të saj, kapitalistëve të sipërmarrjeve ose firmave private të aksioneve. Dalja në publik i jep kompanisë një mundësi për të mbledhur më shumë fonde dhe për të vazhduar zgjerimin. Por ka disa gjëra që investitorët duhet të kenë në vëmendje në këtë proces.
Mund të ketë shumë spekulime të mediave përreth Ofertave Publike Fillestare (IPO). Kjo mund të ndikoje në kërkesën, çmimin dhe paqëndrueshmërinë e aksioneve që ofrohen për investim tek publiku. Nëse po mendoni të investoni në një Ofertë Publike Fillestare (IPO), duhet të merrni parasysh motivimin pas kësaj.
A po beson publiku në interesin më të mirë afatgjate të kompanisë, apo duket më shumë si një mundësi e mirë për investitorët ekzistues për të arkëtuar me shumë para cash në investimet e tyre? Eshtë e rëndësishme të merrni parasysh të gjitha faktet dhe nëse ato përshtaten me qëllimet dhe objektivat tuaja si investitorë, ashtu si çdo vendim që i përket investimit.
Ky artikull nuk është këshillë personale. Investimet dhe të ardhurat që ato prodhojnë mund të bien dhe të rriten në vlerë, kështu që mund të ndodhë që ju mund të merrni mbrapsh edhe më pak sesa investoni. Nëse nuk jeni i sigurt që një investim ose veprim është i duhur për ju atëherë kërkoni këshilla financiare nga ekspertët që njohin tregun financiar dhe industrinë e titujve.
Ofertat Publike Fillestare (IPO) në rritje
Kompanitë e reja dhe të vjetrat bashkohen në tregun e aksioneve çdo vit, por deri më tani këtë vit tregjet kanë gumëzhirë nga aktiviteti i Ofertave Publike Fillestare (IPO). Në fakt, ka qenë fillimi më i ngarkuar për një vit në më shumë se dy dekada, me mbi 720 IPO në të gjithë botën vetëm në tremujorin e parë të 2021 (Janar – Mars). Kjo është më shumë se gjysma e totalit për vitin 2020.
Pse kompanitë po kthehen në tregun publik te aksioneve (bursa)? Përgjigja është e ndryshme për secilin rast.
Kompanitë e përqendruara në teknologji kanë qenë të njohura dhe nga ato me volumin më të ngarkuar të biznesit për këtë vit. Që nga fillimi i pandemisë Covid-19, teknologjia ka qenë një nga sektorët me performancën më të lartë, me konsumatorët që u drejtohen zgjidhjeve dixhitale për nevojat e tyre të përditshme. Pavarësisht nëse është për punë, argëtim apo kujdes shëndetësor, lidhja e konsumatorëve me teknologjinë nuk duket se do zbehet së shpejti. Me optimizëm, përfituesit e masave të karantinimit (lockdown) kanë qenë të avantazhuar nga kërkesa e rritur për të rritur kapitalin nëpermjet emetimit të aksioneve në publik dhe listimit në Bursë.
Mënyra të ndryshme për të investuar në një Oferte Publike Fillestare (IPO)
Me kaq shumë biznese te reja që listohen në Bursë, nuk është për t’u habitur që interesi eshte rritur, veçanërisht midis investitorëve individualë.
Ka disa mënyra për të investuar në Oferte Publike Fillstare (IPO). Ju mund të blini direkt aksione të kompanive të ndryshme ashtu siç mund të bëni me ndonjë kompani tjetër të listuar në Bursë. Ose mund të investoni në një portofol të veçantë investimi siç janë kompanitë me Qëllim të Veçanë për Investim (Special Purpose Acquisition Company).
Këto janë të dyja opsione të zbatueshme, por Ofertat Publike Fillestare (IPO) janë me rrezik relativisht më të lartë pasi mund të jenë të ndërlikuara për t’u vlerësuar në fillim dhe nuk janë lehtësisht të kuptueshme për të gjithë klasat e investitorëve. Eshtë e rëndësishme që investitorët të bëjnë shumë kërkime, të cilat kërkojnë kohë dhe informacion. Koha mund të jetë në favorin tuaj, por informacioni nuk është gjithmonë i lehtë për t’u gjetur.
Ndonjëherë mund të jetë me vlerë idea për t’ia lënë vendimin e investimit në dorë një eksperti, një menaxheri profesionist portofoli titujsh për të marrë vendimet më të rëndësishme për investimin. Ata zakonisht kanë shumë përvojë dhe burimet e duhura për të vendosur nëse një Oferte Publike Fillestare (IPO) është një mundësi e mirë investimi ose jo.
Disa lloje fonde investimesh jane ata qe investojnë në Oferte Publike Fillestare (IPO). Fillimisht këto formojnë vetëm një pjesë të vogël të portofolit. Por me kalimin e kohës ata kanë potencial per t’u rritur, ulur dhe madje të shiten sipas gjykimit të menaxherëve të fondit.
Pjesa e mbetur zakonisht investohet në kompani që janë të listuara dhe me eksperience, gjë që ndihmon investitorët të diversifikojnë dhe të shperndajne rrezikun. Mund të ketë gjithashtu periudha kur këta menaxherë nuk investojnë në Oferte Publike Fillestare (IPO). Eshtë e rëndësishme të shikoni arritjet dhe objektivat e secilit fond investimesh përpara se të bëni një investim.
Investimi në fonde ne investim nuk është i duhuri për të gjithë personat. Individet duhet të investojnë vetëm nëse objektivat e investimit janë në përputhje me objektivat e tyre dhe nëse kanë një nevojë specifike për llojin e investimit që po kryejnë. Individët duhet të kuptojnë rreziqet e një fondi në një investim para se të investojnë për të dhe të sigurohen që çdo investim i ri të jetë pjesë e një portofoli të larmishëm.
Marrë me shkurtime nga HARGREAVES LANSDOWN dhe përshtatur në shqip nga Bursa ALSE, Maj 2021
Që nga mesi i muajit Shkurt, kemi parë luhatje në rritje në tregjet botërore të aksioneve (Bursa) të shkaktuar nga COVID-19 (Coronavirus). Infrastruktura e Bursës po përdoret aktualisht në një mënyrë po aq intensive sa ç’përdorej kohët e fundit gjatë vendimit të BREXIT dhe krizës financiare në vitin 2008. Si një ofruese e besueshëm e infrastrukturës, është detyrë e Bursës, veçanërisht në kohë të turbullta, të sigurojë tregtim transparent dhe t’u mundësojë investitorëve të shesin ose blejnë letra me vlerë (tituj) në çdo kohë. Bazuar në përvojat historike e vitit 2008, nëse një Bursë mbyllet, kjo shkakton panik edhe më të madh tek investitorët dhe ankth në treg.
Pasqyrë e mekanizmave më të rëndësishëm të mbrojtjes
Në pjesën më të madhe të Bursave në Evropë por dhe më gjerë, ekzistojnë mekanizma stabiliteti dhe mbrojtjeje që janë provuar dhe testuar për dekada. Mekanizmat teknikë dhe funksionalë sigurojnë tregtim të qetë në Bursë edhe në situata ekstreme të tregut.
Ngadalësimi përmes Ndërprerjes së Luhatjeve të Çmimeve
Ndërprerja Luhatjeve është një nga mekanizmat më të rëndësishëm mbrojtës në sistemin e trgtimit në një Bursë. E njohur gjithashtu si “kufi ndalues ose frenues”, kjo masë ka dhënë një kontribut të rëndësishëm për dekada për të parandaluar luhatje të mëdha të çmimeve të titujve që ndodhin në mënyrë të papritur dhe të paqëllimshme.
Nëse çmimi i një titulli specifik në Bursë del jashtë kufinjve të përcaktuara më parë nga vetë Bursa mbi bazën e një metodologjie të caktuar, çmimi i ri nuk formohet menjëherë, por fillohet një ndërprerje (frenim) i luhatjeve dhe tregtimi ndërpritet për disa minuta. Ky frenim ka avantazhin që urdhrat ndërkohë mblidhen së bashku derisa të formohet çmimi tjetër dhe totali i vlerave monetare (likuiditeti) të bashkohet. Pushimi i shkurtër u jep pjesëmarrësve të tregut (brokerave)më shumë kohë për të analizuar situatën. Nëse është e nevojshme, mund të bëhen ndryshime në urdhërat (psh. në çmim ose sasi). Nëse vazhdon tregtimi, krijohet një çmim i ri, i cili përbëhet nga disa urdhra dhe i cili pasqyron pozicionin (mesataren) e tregut më mirë sesa një fiksim i vetëm i çmimeve.
Në rastin e rritjeve veçanërisht të mëdha të çmimeve të titujve, tregtimi mund të ndërpritet për një periudhë më të gjatë kohore. Edhe këtu, tregtimi i vazhdueshëm (contonuous trade) vazhdon automatikisht pas ndërprerjes së luhatjeve, përveç nëse ndodh kërcimi (luhatja) i ardhshëm potencialisht i madh i çmimeve, në këtë rast tregtimi përsëri ndërpritet (ndërprerja e luhatjeve). Ndërprerjet e luhatjeve mund të ndodhin gjatë tregtimit të vazhdueshëm ose gjithashtu pas përfundimit të ankandeve (ndërprerja e luhajteve zgjat ankandin).
Mekanizma të tjerë Mbrojtës
Nga hedhja e urdhrave në sistemin elektronik të tregtimit të një Burse, deri në formimin e çmimeve në bursë dhe gjithashtu në periudhën e pas-tregtimit – industria e tregut te kapitaleve dhe bursave ka masa të shumta mbrojtëse në vend. Kontrollet e periudhes së para-tregtimit, siç është konfirmimi i vëllimit maksimal të urdhrit, parandalojnë që urdhrat me një vëllim shumë të madh të hidhen në librin e urdhrave. Gjatë procesit të hedhjes së urdhrave në Bursë, kufizimet teknike mbrojnë nga mbingarkesa sistemin e tregtimit të Bursës. Numri maksimal i urdhrave për një pjesëmarrës të tregtimit (broker) për sekondë është i kufizuar. Ndërprerja e luhatjeve parandalon hedhje të shpejtë të çmimeve të padëshiruara, siç përshkruhet më lart. Fundi i rastësishëm i ankandeve mbron nga manipulimi i tregut. Niveli më i lartë i sigurisë së shlyerjes ekziston edhe në procesin e post-tregtimit (i njohur ndryshe si procesi i klerim-shlyerjes së llogarive). Në procesin e klerimit të llogarive, të gjithë pjesëmarrësit depozitojnë kolateral për të garantuar ekzekutimin e transaksioneve. Të gjitha këto hapa forcojnë besimin e pjesëmarrësve në trgtim në çmimet e titujve të listuar në Bursë.
Burimi: Marrë me disa ndryshime nga Bursa e Vienës
Është e vështirë të ndiqen rëniet e frikshme në tregjet financiare pa u përmendur Dow
Nga Dave Merrill dhe Esha Dey
Menaxherët profesionistë të parave, si dhe investitorët e ndryshëm, shpesh kontrollojnë Dow — ose Mesataren Industriale të Dow Jones — për të krijuar një ide të qartë të gjendjes së tregjeve. Ky tregues, i quajtur thjesht Dow, është një mesatare e matur nga çmimet e 30 aksioneve amerikane blue–chip, që në përgjithësi janë lider në industrinë e tyre.
Mes vështirësive aktuale, vërejtja e këtij indeksi mund të ndihmojë në matjen e dëmit që po i shkakton koronavirusi portofolave dhe nëse rënia është një pasojë afatshkurtër e turbullimit të zinxhirëve të furnizimit dhe rrallimit të kërkesës së konsumatorit apo një simptomë më e gjerë e një tregu të fortë që ka përfunduar ciklin e tij.
Për të kuptuar më mirë aspektet e ndryshme të ekonomisë dhe sinjalet që ato japin, ne kemi grupuar 30 aksionet e Dow në nëntë sektorë të gjerë ekonomikë – kujdesin shëndetësor, energjinë, prodhimet bazë për konsumatorin, shërbimet e komunikimit, teknologjinë e informacionit, produktet diskrecionale, financat, produktet industriale dhe materialet bazë. Më poshtë është një përmbledhje e tregut të aksioneve të SHBA-së nga pikëpamja e Dow.
Komponentët e një rënieje prej 8,300 pikësh
Kritikët e Dow thonë se treguesi portretizon në mënyrë të pasaktë tregun e përgjithshëm pasi aksionet me një çmim më të lartë, si ato të Apple dhe Boeing, janë të mbipërfaqësuar. Boeing është një shembull i rëndësishëm, pasi rënia e tij e tanishme nuk pasqyron vetëm problemet që lidhen me shpërthimin e koronavirusit, por edhe me krizën e vazhdueshme të kompanisë që u shkaktua nga dy përplasje fatale të avionëve të tipit 737 Max brenda një periudhe pesëmujore, në fillim të vitit të kaluar. Sidoqoftë, tani Boeing është kontribuuesi më i rëndësishëm në rënien e Dow që nga kulmi i tij në 12 shkurt.
Siç tregohet në grafikun e mësipërm, disa aksione të caktuara, si ato të Walmart, kanë qenë mjaft të qëndrueshme, ku grupi që duket se performon më mirë, është ai i prodhimeve bazë për konsumatorin. Mesatarisht, aksionet në katër sektorë të tjerë, kujdesi shëndetësor, shërbimet e komunikimit, teknologjia e informacionit dhe produktet diskrecionale, po performojnë më mirë krahasuar me rënien e përgjithshme prej 28% të Dow.
Prodhimet bazë për konsumatorin
-7.7%
Këto produkte për konsum janë ato që mbeten pjesë e buxhetit familjar, pavarësisht problemeve financiare në ekonominë vendase dhe pritet që të kenë një nivel më të lartë sesa pjesa tjetër e indeksit. Stoku i Walmart shihet si një “strehë” mes kërcënimit të afërt të një recesioni, ndërsa shitjet ushqimore në përgjithësi po rriten teksa konsumatorët ruajnë rezerva dhe përgatiten për pandeminë.
Kujdesi shëndetësor
-13.6%
Aksionet e prodhuesve farmaceutikë dhe bioteknologjikë kanë ecur mirë mes panikut të përhapur, ndërsa disa kompani bënë të ditura planet e tyre për të luftuar Covid-19. Në të njëjtën kohë, investitorët pa entuziazëm më për spitalet e vendit, të cilat tashmë janë mbytur në borxhe, mund të ndiejnë një presion edhe më të madh pasi operacionet me zgjedhje janë shtyrë. Gjithashtu, nëse ekonomia hyn në recesion, kjo mund të nënkuptojë që spitalet do të marrin më shumë pacientë që janë të siguruar nga Medicare dhe Medicaid, gjë që është më pak fitimprurëse, si dhe do të ketë rritje të faturave të papaguara.
Shërbimet e komunikimit
-20.4%
Megjithëse Dow përfshin vetëm dy kompani nga ky grup — Walt Disney dhe Verizon — në përgjithësi, rezervat e këtij sektori kanë qenë më të qëndrueshme në krahasim me tregun e gjerë, duke pasur parasysh edhe një ekspozim të përzier ndaj përhapjes së virusit. Kriza ka çuar në një rënie drastike të shitjeve të biletave nëpër kinema, megjithatë, një pjesë tjetër e sektorit – si ofruesi i shërbimeve online Verizon – mbetet kryesisht i izoluar nga çdo ndikim i koronavirusit, megjithëse shitjet e pajisjeve mund të pësojnë disa ulje për shkak të kufizimeve në furnizim dhe mbylljeve të dyqaneve.
Teknologjia e informacionit
-25.5%
Kompanitë teknologjike, qoftë IBM, Apple apo Microsoft, duket se janë të mbrojtura pasi investitorët e durueshëm janë në pritje të ndihmave që do të ofrojë teknologjia 5G, produktet e informatikës cloud dhe Inteligjenca Artificiale, edhe pse zinxhirët e tensionuar të furnizimit global kanë ulur shkallën e optimizimit për të ardhmen e afërt.
Produktet jo të domosdoshme
-30.8%
Shpenzimet jo të domosdoshme, si blerja e këpucëve, rrobave, orendive apo makinave, apo edhe ngrënia në restorante, pritet të bien, gjë që reflektohet në rënien e mprehtë të aksioneve të kompanive si Nike dhe McDonald’s. Aksionet e restoranteve kanë vazhduar të bien, pasi më shumë kompani po ofrojnë vetëm shërbime për blerjen dhe marrjen me vete të ushqimit, zgjedhje që e kanë bërë me dëshirë, ose me mandat nga shteti/qyteti, ndërsa aksionet e operatorëve të linjave të lundrimit kanë rënë në mënyrë drastike.
Financat
-32.4%
Kompanitë financiare kanë qenë ndër më të goditurat pasi virusi po kërcënon të çojë ekonominë drejt një recesioni, dhe indeksi KBW i bankave kryesore amerikane ra me gati 40% që nga mesi i shkurtit, kur filloi shitja më e gjerë e nxitur nga virusi. Pasi Rezerva Federale uli normën bazë të interesit në pothuajse zero gjatë fundjavës, fitimet e bankave pritet të pësojnë ulje, së bashku me shqetësimin në rritje që huamarrësit nuk mund të paguajnë kreditë në një ekonomi të dobët.
Industrialet
-37.6%
Teksa përhapja në masë e virusit po detyron distancimin social, dhe po i pengon njerëzit të blejnë makina apo të bëjnë fluturime, ndikimi po prek edhe industrinë prodhuese dhe zinxhirin e saj të furnizimit.
Fabrikat dhe uzinat në të gjithë globin po detyrohen të mbyllen. Boeing, i cili po përpiqej me vështirësi të zgjidhte problemet me aeroplanin 737 Max, që u dënua vitin e kaluar pas dy rrëzimeve fatale, tani po përballet me një situatë dyfish të vështirë pasi industria e linjave ajrore po përjeton një rënie të jashtëzakonshme të kërkesës.
Nga ana tjetër, kjo mund t’i detyrojë linjat ajrore të shtyjnë prenotimet, ose të anulojnë disa prej tyre, nëse situata nuk përmirësohet brenda disa muajve. Nervozizmi i përgjithshëm i investitorëve është reflektuar edhe në aksionet e Caterpillar dhe United Technologies, të cilat mund të konsiderohen si liderë të ekonomisë industriale globale.
Energjia
-38.4%
Aksionet e energjisë janë në vështirësi pasi sektori po përballet me rëndesën që vjen nga koronavirusi, ndërsa lufta e vazhdueshme e çmimeve midis Arabisë Saudite dhe Rusisë nuk po ndihmon askënd. Energjia është grupi me performancën më të dobët në S&P 500 këtë vit, me një rënie prej 54%. Ndërkohë, nxjerrësit e naftës në SHBA po përgjigjen duke ulur buxhetet e kapitalit të tyre dhe dividentët, në përpjekje për t’i bërë ballë rënies.
Materialet
-46.1%
Indeksi i materialeve S&P 500 ka rënë rreth 28% që prej 21 shkurtit. Sektorët më të goditur ishin ato që merreshin me kimikatet, plehrat kimike dhe metalet industriale. Të gjitha varen nga ekonomia globale për kërkesën e produkteve të tyre. Kjo rënie bëri që prodhuesi i plehrave kimike Mosaic Co. dhe prodhuesi i plastikës LyondellBasell Industries N.V. të humbnin rreth 50% të vlerës së aksioneve që nga fillimi i shitjes. Ndërkohë, aksionet e prekura më pak ishin ato të minatorit të arit Newmont Corp, pasi çmimet e arit mbetën relativisht të qëndrueshme mes shitjes globale të shkaktuar nga paniku.
Rimëkëmbja nga rënia drastike
Që prej viteve 1980, Dow ka regjistruar tre rënie të tjera me më shumë se 25% nga nivelet më të larta. Historikisht, rimëkëmbjet nga këto humbje kanë zgjatur për disa muaj.
Burimi: Revista Monitor
Skema mashtruese “nxite dhe shite” është veprimi i paligjshëm i një investitori ose një grupi investitorësh të cilët promovojnë aksionin e një kompanie që ata vetë e kanë në portofoline tyre dhe e shesin pasi çmimi i aksioneve ngrihet për shkak të rritjes së interesit si rezultat krijimit të perceptimit dhe pritshmërive pozitive në publik. Në këtë material, hidhet një vështrim i përgjithshëm mbi mënyrën se si funksionojnë skemat mashtruese “nxite dhe shite” në tregjet e titujve dhe si t’i shmangim ato.
Bazat e skemës mashtruese “Nxite dhe Shite”
Skemat mashtruese “Nxite dhe Shite” tradicionalisht bëheshin përmes thirrjeve telefonike. Por me ardhjen e internetit, kjo praktikë e paligjshme është bërë edhe më e përhapur. Mashtruesit postojnë mesazhe në internet duke joshur në mënyrë fiktive (pa baza reale) investitorët të blejnë shpejt, me pretendimet që këtë informacion e dinë nga persona të brendshëm (inside information) se një zhvillim do të çojë në një rritje të çmimit të aksionit. Pasi blerësit investojnë duke i besuar informacionit fiktiv, çmimi i aksioneve në fjalë rritet dhe mashtruesit shesin ato me çmim të lartë, duke krijuar një shock (rënie drastike) të çmimit në një periudhë mjaft të shkurtër kohore. Në këtë mënyrë, investitorët e rinj e pa përvojë humbin paratë e tyre të investuara në bazë të informacioneve fiktive të përhapura nga krijuesit e skemave të tilla mashtruese.
Këto skema zakonisht synojnë aksionet e kompanive të vegla dhe të mesme (micro- and small-cap), që kanë edhe likujditet të ulët e për rrjedhojë janë edhe më të lehta për t’u manipuluar. Për shkak të përqindjes së vogël të zotërimit nga publiku (small free float) të këtyre llojeve të aksioneve të listuara në bursë, nuk duhen shumë blerës të rinj për të ndikuar rritjen në mënyrë fiktive të çmimit të tyre.
Aksioni zakonisht promovohet si një “këshillë investimi” (hot tip) ose “zhvillim i madh pozitiv që gjoja pritet të ndodhë” me detajet e një lajmi që gjoja do të “rrisë çmimin e aksioneve në majë”. Detajet e secilës skemë mashtruese “Nxite dhe Shite” priren të jenë të ndryshme, por skema gjithmonë zbret në një parim bazë: zhvendosja fiktive e ekuilibrit të ofertës dhe kërkesës. Pra në manipulimin e çmimit të titujve. Skemat mashtruese “Nxite dhe Shite” kanë tendencë të funksionojnë vetëm në aksione të kompanive të vegla dhe të mesme që tregtohen në treg. Këto kompani priren të jenë shumë jo-likuide dhe mund të kenë lëvizje të forta të çmimeve kur rritet vëllimi. Grupi që qëndron pas skemës së mashtrimit rrit në mënyrë fiktive kërkesën dhe volumin e tregtimit në aksion duke ngjallur interesin e një fluksi të ri investitorësh, të cilët çojnë në një rritje të menjëhershme të çmimit të aksionit në fjalë. Sapo realizohet rritja fiktive e çmimit, grupi që ka krijuar skemën mashtruese do të shesë pozicionin e tij për të arritur një fitim të madh në një periudhë afatshkurtër.
Një shembull i skemës mashtruese “Nxite dhe Shite”
Në shembullin e mëposhtëm vihet re që gjatë muajve të verës, një skemë mashtruese “Nxite dhe Shite” u iniciua duke përdorur një skemën “e gjoja numrit të gabuar të telefonit”. Një mesazh telefonik dërgohet gjoja gabimisht në numrin e telefonit të “viktimës”, i cili fliste për një aksion “me pritshmëri të larta” dhe teksti ishe hartuar në mënyrë të tillë që viktimës t’i dukej sikur i kishte ardhur aksidentalisht.
Burimi: Sabrina Jiang, Investopedia 2020
Siç shihet në grafikun e mësipërm, çmimi u rrit nga rreth $ 0.30 në gati $ 1.00, një rritje më shumë se 200% në një periudhë një javore. Kjo rritje drastike u pa së bashku me një rritje po aq të madhe të volumit të tregtuar. Aksioni kishte patur një volum mesatar ditor të tregtimit para rritjes së çmimit prej më pak se 250,000 njësi, por gjatë zbatimit të skemës mashtruese aksionet u tregtuan deri në 1,000,000 njësi për disa ditë. Investitorët jo skeptikë do të kishin blerë në aksione rreth $ 1,00. Siç shihet më lart, ajo ra në rreth $ 0.20, një rënie prej 80% në vlerë për ata investitorë pa fat, të cilët besuan në skemën mashtruese.
Përfundimi
Gjithmonë mbani në mend këtë paralajmërim në investime: “Nëse është shumë e mirë për të qenë e vërtetë, me siguri nuk është e vërtetë, ndaj ki kujdes.” Nëse dikush që nuk e njihni ju jep këshillë për aksionet apo çdo lloj investimi në tituj për të cilët ju nuk keni ndonjë informacion, ndaloni dhe mendoni se pse do të ishin kaq të gatshëm t’ju jepnin një informacion të tillë (shpesh herë dhe falas). Mos mendoni se mund të bëni një fitim të shpejtë dhe të madh të investimeve, sepse nuk ka gjasa të ndodhë kështu. Gjithashtu, është thelbësore që të bëni hulumtimin tuaj në lidhje me çdo investim. Kjo do t’ju ndihmojë të shmangni mashtrimin nga skema “Nxite dhe Shite”.
Burimi: Investopedia. Shqipëruar dhe përshtatur nga Bursa ALSE
Ngjarjet në Wall Street janë bërë aq të çuditshme saqë thuhet se Netflix po planifikon një shfaqje për t’i përjetësuar ato, shkruan The Economist.
Por cili duhet të jetë komploti? Bëhet fjalë për një lëvizje anti-establishmenti që shkakton kaos në financat e larta, ashtu siç ka bërë në politikë. Një tjetër histori është mënyra sesi aksionet e paqëndrueshme, tregtarët e pasigurt online dhe tërheqjet e parave në firmat e brokerimit, sinjalizojnë se një treg i mirë është gati të prishet.
Të dyja këto dukuri pasqyrojnë atë çfarë po ndodh vërtet. Teknologjia e informacionit po përdoret për të bërë tregti falas, për të zhvendosur flukset e informacionit dhe për të katalizuar modelet e reja të biznesit, duke transformuar mënyrën se si funksionojnë tregjet. Dhe, pavarësisht zhurmës së javëve të fundit, kjo pritet të sjellë përfitime të mëdha afatgjata.
Sigurisht, mos prisni që skenaristët të merren me këtë çështje. Fokusi i tyre do të jenë 8 milionë ndjekësit e WallStreetBets, një forum investimesh në Reddit, të cilët kanë shpikur një aventurizëm të ri financiar: le ta quajmë tregtia e turmave.
Së bashku, ata ndikuan që të ngriheshin çmimet e disa firmave të panjohura në fund të janarit. Kjo shkaktoi humbje të mëdha në fondet mbrojtëse që kishin vënë bast në rënien e çmimeve të aksioneve. Dhe kjo çoi në një gjendje të ngushtë parash mes brokerave online, të cilët duhet të postojnë kolateral nëse rritet paqëndrueshmëria. Që nga 28 janari, më i shquari mes tyre, Robinhood, ka përdorur 3.4 miliardë dollarë për të dalë nga gjendja e vështirë financiare.
Turma duket se ka lëvizur përpara. Këtë javë, çmimi i disa aksioneve të preferuara u fundos. Ndërkohë, në shumë tregje, rregullat normale të lojës janë pezulluar. Pothuajse 300 “hapësira” u listuan vitin e kaluar, duke mbledhur mbi 80 miliardë dollarë dhe duke i lejuar firmat të navigojnë pa pengesat e një oferte publike fillestare (IPO). Tesla është bërë firma e pestë më e vlefshme në Amerikë. Bitcoin, pasi ka kaluar nga një firmë anësore në kryesore, ka një vlerë totale prej 680 miliardë dollarësh. Vëllimet e tregtimit për aksionet janë në nivelin më të lartë në të paktën një dekadë.
Një pjesë e arsyes është se ndihmat e qeverisë kanë shërbyer si mbrojtje kundër borxheve të rrezikshme. Bankat kanë aq shumë para të tepërta – shuma e JPMorgan Chase është rritur me 580 miliardë dollarë në pandemi – saqë po i kthejnë mbrapsht depozituesit.
Në vend që të shfrytëzojnë karantinën për të mësuar gjuhën kineze apo për të eksploruar veprat e Tolstoit, disa njerëz kanë përdorur çeqet e tyre të stimulit për t’u marrë me tregti. Kur normat e interesit janë kaq të ulëta, asetet e tjera duken relativisht tërheqëse. Krahasuar me yield-in real të Thesareve 5-vjeçare, aksionet janë më të lira se para krizës së vitit 2000.
Megjithatë, entuziazmi i ri gjithashtu pasqyron një ndryshim thelbësor në financë. Në dekadat e fundit, kostot e tregtisë për aksionet janë shembur në pothuajse zero. Të parët që përfituan ishin fondet sasiore dhe menaxherët e pasurive të mëdha si BlackRock.
Tani janë përfshirë edhe investitorët me pakicë, që është arsyeja pse ata përbënin një të katërtën e të gjithë tregtisë në janar. Ndërkohë, flukset e informacionit, pjesa më thelbësore e tregjeve, po shpërndahen në mënyrë të çrregullt. Lajmet për firmat dhe ekonominë, dikur vinin nga raportet dhe takimet e qeverisura nga ligjet e tregtisë së brendshme dhe manipulimit të tregut.
Një grup i madh të dhënash nga faqet online, gjurmimi i sensorëve industrialë dhe monitorimi i bisedave të mediave sociale, është në dispozicion për të gjithë ata që kanë një ekran dhe kohë të lirë. Së fundmi, modelet e reja të biznesit nuk po ngjisin në Wall Street. SPAC janë një rebelim i Silicon Valley kundër kostos dhe ngurtësisë së IPO-s. Robinhood, një platformë teknologjike nga Kalifornia, ekzekuton tregti përmes Citadel, një ndërmjetësi në Çikago. Në këmbim të tregtisë falas, tregtia e përdoruesve u drejtohet brokerave të cilët, si në Facebook, paguajnë për të marrë të dhëna prej tyre.
Përçarja e tregjeve
Përçarja e tregjeve do të intensifikohet dhe nuk është aspak një periudhë kalimtare. Kompjuterët mund të grumbullojnë asete jolikuide dhe të vendosin algoritme për të vlerësuar asete të ngjashme, por jo identike, duke zgjeruar universin e aseteve që mund të tregtohet lehtë.
Një pjesë e mirë e bonove po tregtohet përmes fondeve likuide të tregtuara me shkëmbim, të ndërmjetësuar nga një rrymë e re e prodhuesve të tregut, siç është Jane Street. Konkurrentë si Zillow janë duke u përpjekur për të bërë shitjen e shtëpive të shpejtë dhe të lirë, dhe me kalimin e kohës, mund të ndodhë e njëjta gjë me aksione të pronës komerciale dhe private.
Në teori, ky dixhitalizim është mjaft premtues. Më shumë njerëz do të jenë në gjendje të fitojnë akses në tregje me çmim të ulët, të marrin pjesë drejtpërdrejt në pronësinë e një game më të gjerë pasurish dhe të votojnë se si administrohen ato. Kostoja e kapitalit për pasuritë e sotme jolikuide do të ulet. Do të jetë më e lehtë të orientoni ekspozimin tuaj ndaj dëshirës për ndërmarrje rreziku.
Por progresi financiar shpesh është kaotik. Fillimisht, inovacionet mund të shkaktojnë kriza, siç bëri bumi i strukturuar i kreditit në vitet 2007-‘09. Kapaciteti i mediave sociale për të përhapur keqinformata është një shqetësim. Është e vështirë të shihet se si disa asete themelore justifikojnë rritjen e çmimeve gjatë javëve të fundit. Disa druhen se firmat e fuqishme që grumbullojnë të dhënat e investitorëve individualë do t’i shfrytëzojnë ato.
Tashmë saga e Robinhood ka bërë që politikanët në të djathtë dhe të majtë, të shqetësohen për humbjet e investitorëve me pakicë, asetet me çmime të gabuara dhe kërcënimin e stabilitetit financiar nëse infrastruktura e tregut mbingarkohet, ndërsa investitorët kalojnë nga një aset në tjetrin. Tregu i vetëm i madh i aksioneve i dominuar nga investitorë të sofistikuar teknologjikisht të shitjes me pakicë, është ai i Kinës. Qeveria e saj përdor censurën dhe një sërë kontrollesh në çmime dhe sjellje për të ruajtur stabilitetin.
Edhe pse kjo fatmirësisht nuk është një opsion në Amerikë, paketa e rregullatorëve ka nevojë të azhurnohet. Duhet të bëhet e qartë se spekulatorë, amatorë dhe profesionistë, do të pësojnë ende humbje, edhe nëse kanë mbështetje nga politikanët. Irracionaliteti lulëzon në politikën online, sepse nuk imponon asnjë kosto direkte. Në të kundërt, në tregje humbjet veprojnë si një forcë disiplinuese. Nëse asetet më të kërkuara për momentin, bien në vlerë, humbja mund të jetë ndoshta 2 trilionë dollarë: e dhimbshme, por jo katastrofike në një treg me vlerë 44 trilionë dollarë.
Mos humbisni sezonin e dytë
Rregullat e veprimit të brendshëm dhe manipulimit gjithashtu duhet të modernizohen për t’u përballur me flukset e reja të informacionit. Nxitimi, lakmia dhe një ambicie e tepruar janë të gjitha krejtësisht të pranueshme: mashtrimi, duke përfshirë përhapjen e keqinformimit, nuk është. Të dhënat e ndjeshme ndaj çmimeve duhet të mbahen gjerësisht të disponueshme.
Dhe sistemi duhet të rinovohet. Sistemi amerikan i tregtisë funksionon me një vonesë dyditore, duke krijuar mospërputhje në kohë që mund të çojë në mungesa të parave të thata. Sistemi duhet të jetë në gjendje të përballojë tregtinë më të shpejtë në një gamë të gjerë asetesh, në mënyrë që të jetë në gjendje të përballojë një përplasje. Drama televizive e Netflix padyshim që do të vërë përballë heronj të tregtisë si Roaring Kitty kundër profesionistëve të ligj në Wall Street. Jashtë ekranit, në revolucionin e vërtetë në financë, një kast shumë më i madh mund të fitojë.
E ardhmja
Rregullat e veprimit të brendshëm dhe manipulimit gjithashtu duhet të modernizohen për t’u përballur me flukset e reja të informacionit. Nxitimi, lakmia dhe një ambicie e tepruar janë të gjitha krejtësisht të pranueshme: mashtrimi, duke përfshirë përhapjen e keqinformimit, nuk është. Të dhënat e ndjeshme ndaj çmimeve duhet të mbahen gjerësisht të disponueshme. Dhe sistemi duhet të rinovohet.
Burimi: Revista Monitor
